Aan de top

Geplaatst op door

Begin deze zomer kreeg ik foto’s opgestuurd van Vingerhoedskruid (Digitalis purperea) met een zogenaamde pelorische top. Dit is een soort vergroeiing waarbij een grote bloem aan de top van de bloemstengel ontstaat. Google dit en je ziet op bijna elke site dezelfde tekst: 

‘In bijzondere omstandigheden ontstaat er een pelorische topbloem op de bloemstengel van het vingerhoedskruid. Die is niet tweezijdig symmetrisch (een verticale symmetrieas), maar alzijdig symmetrisch. Bij normale bloemen is het aantal bloembladen altijd vijf. Ze zijn met elkaar vergroeid, maar aan het aantal schulpjes is dat nog zichtbaar. Pelorische bloemen hebben wel 8 tot 14 schulpjes. De akkerhommel heeft een voorkeur voor deze bijzondere bloemen.’

Leuk hoor zo’n tekst maar waarom die uitgebreide informatie over symmetrie. En waar komt die term schulpjes vandaan? Mij werd altijd verteld dat je informatie op internet niet klakkeloos mag kopiëren maar ik kom echt overal dezelfde tekst tegen en vaak zonder bronvermelding. En als die tekst nu zinvol was. Nou nee! Wat ik wil weten:

  1. Waarom ontstaat die pelorische top alleen bij Vingerhoedskruid ?
  2. Is het hetzelfde als bandvorming of fasciatie  zoals dat vaak bij Paardenbloemen voorkomt ?
  3. Wat betekent het woord ‘pelorische’ ?

Gelukkig bood het Engelstalige internet wel uitkomst. Om te beginnen met de eerste vraag. Een pelorische top is een genetische mutatie. Deze komt waarschijnlijk alleen voor bij Vingerhoedskruiden. Heel soms ook bij het Vlasbekje. Een nadere verklaring heb ik niet kunnen vinden. Het antwoord op de tweede vraag  is dan ook moeilijk te geven. Carl Linneaus was zo gefascineerd dat hij dit verschijnsel betitelde met het Griekse woord pelōros, dat ‘monsterlijke’ betekent. Vingerhoedskruid met de pelorische topbloem heette vroeger ook wel Digitalis purpurea monstrosa. Dit dus het antwoord op de derde vraag.

Het woord ‘fasciatie’ komt van het Latijnse woord ‘fascea’ en betekent ‘band’. Dit brengt ons meteen naar de Nederlandse term ‘bandvorming’ en het antwoord op mijn tweede vraag. Bandvorming is een niet veel voorkomend fenomeen van plantencellen die worden beïnvloed door een genetische afwijking of door schimmels en bacteriën en waardoor de groei loodrecht verlengd wordt op de groeirichting waardoor afgeplatte, lintvormig of kuifvormige vergroeiingen ontstaan. In tegenstelling tot de pelorische vervorming kan bandvorming  overal optreden, zowel de stengel , wortel , vrucht als het bloemhoofd.

Het hele ingewikkelde verhaal heb ik versimpeld weergegeven en ik heb o.a. gebruik gemaakt van deze sites. Nogmaals mijn verbazing dat er niet een eenduidig verhaal is op de Nederlandse wikipagina’s. En oh ja, schulpjes heten normaal ‘lobben’ bij vergroeide kroonbladen.

https://www.kew.org/read-and-watch/weird-and-wonderful-foxgloves

Foxglove (Digitalis purpurea monstrosa) Forms Peloric Flowers

https://en.wikipedia.org/wiki/Fasciation

Als laatste een foto uit een twitterbericht dat ik tegenkwam. Dit had ik nog nooit gezien. Een Madeliefje met gemuteerde kroonblaadjes.

Over Maarten van der Veer

Sinds mijn jeugd ben ik geïnteresseerd in de natuur in het algemeen. In het begin in vogels. Door mijn vader ben geïnfecteerd geraakt door het NJN virus. En zoals vele oud leden later lid geworden van de KNNV. Toen kreeg ik ook interesse in planten. Ik zeg wel eens voor de grap “ik heb eerst 10 jaar naar boven gekeken en toen 10 jaar jaar naar beneden”.