Herderstasje, een deugniet onder de planten.
Het is weer enige tijd geleden toen een eminent florist mij toevertrouwde dat zelfs ervaren floristen soms de fout ingaan het het Herderstasje (Capsella bursa-pastoris). Dat is natuurlijk een grote troost voor een beginnend florist maar nu ik wat verder ben valt het me regelmatig op dat hij gelijk heeft. Tenzij de plant volledig ontwikkelde vruchten heeft is hij soms lastig te determineren. Eerst maar eens een foto van de hele plant, het is maar een kleintje maar alles zit er op en er aan.
Ik zal nu vervolgens de onderdelen van deze plant de revue laten passeren, van beneden naar boven.
De wortels:
De plant heeft duidelijke penwortels, het is dan ook een eenjarige plant die, met een beetje moeite, uit de grond te trekken is. De wortels hebben volgens mij geen waarde voor de determinatie.
Het rozet:
Zoals veel kruisbloemigen heeft ook het Herderstasje een rozet. Het rozet is vrij variabel en leidt daarom niet altijd tot een vlotte determinatie. De rozetbladen kunnen gaafrandig tot veerdelig zijn en zijn in het onderste deel wigvormig versmald. Die versmalling is vaak behoorlijk lang zodat het lijkt alsof de rozetbladen gesteeld zijn; het lijkt vaak op een gevleugelde bladsteel. Opvallend is verder dat binnen hetzelfde rozet de vorm van de bladen kan verschillen. Dat zie je ook op bovenstaande foto. Op de rozetbladeren groeien meertakkige aangedrukte haren zoals te zien op onderstaande foto; vooral links boven. In mijn ervaring is de beharing van de rozetbladen ook vrij variabel en daarom soms ook niet bevorderlijk voor een vlotte determinatie. Als de plant uitgroeit verdwijnt vaak het rozet.
De stengel:
Over de stengel valt niet veel te melden. De stengel kan kaal zijn of wat behaard. De plant kan heel klein zijn maar ook wel tot 60 cm hoog. Hoge planten staan vaak in het gras, de lage tussen de stenen van de stoep.
Het stengelblad;
Ook de bebladering van de stengel is vrij variabel. Sommige planten hebben vrij veel blad, andere, met name de kleinere hebben bijna géén stengelblad. De stengelbladen zijn langwerpig en hebben een pijlvormige voet die de stengel omsluit. Vaak zijn de stengelbladen maar matig behaard maar soms ook sterk behaard. Zie onderstaande foto. De bloeistelen hebben over het algemeen geen bladeren.
De vrucht:
De vrucht is het meest duidelijke determinatiekenmerk, hij is driehoekig en gesteeld waarbij hij afstaat van de stengel. Alleen als de vrucht nog niet geheel volgroeid is is determinatie soms lastig maar meestal verschijnt de specifieke vorm al snel.
De bloemen;
De bloemen zijn wat mij betreft weinig kenmerkend. De plant is een kruisbloemige wat betekent dat de plant vier kroonbladen heeft en zes meeldraden. Hier heb ik nog nooit een variatie op gezien maar wie weet? De vier kelkbladen zijn soms kaal, soms behaard.
De naam van de plant wordt bepaald door de vorm van de vruchten, zij zouden lijken op een tas van een herder die vroeger werd gebruikt. Tot nu toe heb ik nooit een plaatje gezien van zo’n herderstas maar hij moet op oude schilderijen te zien zijn. Misschien was zo’n tas ook zeer variabel?
Tenslotte, dit verhaal is een mengeling van gegevens uit de Heukels (2020) en persoonlijke ervaring. Aanvullingen of verbeteringen zijn van harte welkom. Het Herderstasje lacht in zijn vuistje omdat hij zoveel floristen aan het determineerwerk houdt. Een echte deugniet onder de planten.
