Bijenorchis bekent kleur 

Door de wereldwijde opwarming worden onze winters milder. Vorstgevoelige Bijenorchis kun je daarom tegenwoordig ook buiten Limburg vinden. Op alle Science parken van de Randstad komt deze fraaie orchidee inmiddels voor. De drie kelkblaadjes zijn roze tot lilapaars. En het middelste kroonblad, de lip, is vergroot, veelkleurig, en harig. Samen met Casper van der Kooi van Universiteit Groningen en studenten zoeken we uit waarom dat zo is.

Meestal bestuift Bijenorchis zichzelf. Maar af en toe landt er een mannelijke Langhoornbij (Eucera longicornis) op de bloem. Van dichtbij lijkt de donkerpaarse spiegelende vlek op de lip voor een bijenbrein op samengevouwen vleugels. En de donkerbuine delen op een bijenkop en achterlijf. Er werd altijd gedacht dat mannetjesbijen de Bijenorchisbloem aanzien voor een vrouwtjesbij. Ze proberen met de bloem te paren en krijgen daarbij pollenklompjes op hun kop geplakt. Bij een volgend bloembezoek blijven die op de stempel achter. Na een paar bloembezoeken leren mannetjes langhoornbijen de bijenorchisbloemen van een echt bijenvrouwtje onderscheiden. In het vruchtbeginsel van bestoven bloemen rijpen dan ondertussen honderden zaden. Die worden door de wind verspreid. Op geschikte plekjes kiemen vervolgens nieuwe orchideeën.

De Groningse student Tom Veldhuis verzamelde optische spectra van alle bloemblaadjes van Bijenorchis. Hij deed daarmee een belangrijke nieuwe ontdekking. De gekleurde kelkblaadjes bleken het visuele contrast van de bloemen voor bijen sterk te verhogen. Aanvankelijk begrepen we dat niet zo goed. Totdat we de favoriete voedselplanten van vrouwelijke Langhoornbijen ontdekten: Rode klaver (Trifolium pratense) en Heggenwikke (Vicia sepium). Net zo roze tot lilapaars als de kelkblaadjes van Bijenorchis!

Het visuele bedrog van Bijenorchis blijkt dus nog geraffineerder dan eerder gedacht. De bloemen van deze Ophrys doen niet alleen een vrouwtjesbij na maar een vrouwtjesbij op haar favoriete voedselplant. Rode klaver is overal te vinden. Wellicht verklaart dit waarom Bijenorchis oprukt als stadsplant.