Groot hoefblad – Als kinderen verkochten wij “wilde rabarber”
Als kind had Groot hoefblad absoluut mijn belangstelling. Leg Groot hoefblad en rabarber naast elkaar en als kind zie je geen verschil. Dat bood perspectief! Langs de deuren gaan en Groot hoefblad als wilde rabarber verkopen. Niet dat je kans zag om één plant te verkopen maar het leverde wel regelmatig een snoepje of een ijsje op.
Groot hoefblad (Petasitus hybridus) en Klein hoefblad (Tussilago farfara) hebben een belangrijk kenmerk gemeen: het zijn beide naaktbloeiers. In de column over Klein hoefblad, die eerder op deze site verscheen ( https://www.stadsplanten.nl/2019/04/klein-hoefblad-een-van-de-weinige-naaktbloeiers/ ) schreef ik daarover: “Klein hoefblad behoort tot de naaktbloeiers. Planten waarvan eerst de bloemen verschijnen en in een later stadium pas de bladeren. Samen met Herfststijlloos en Groot hoefblad vormt het onder de kruidachtige planten een categorie waarvan de bloemen en bladeren gescheiden verschijnen. Bij de sporenplanten zie je hetzelfde verschijnsel bij Heermoes. Eerst verschijnen daar de sporenaren en daarna pas het blad”.
Daarnaast is de plant tweehuizig, wat betekent dat er planten zijn met alleen mannelijke bloemen en planten met alleen vrouwelijke bloemen. Doordat Groot hoefblad wortels heeft met uitlopers tot ruim een meter lengte, waarop verschillende uitlopers ontstaan, kan het gebeuren dat dicht bij elkaar veel planten zich ontwikkelen die allemaal alleen mannelijke, of allemaal alleen vrouwelijke bloemen hebben.
Een interessante vraag is natuurlijk, hoe vindt er bij tweehuizige planten zoals Groot hoefblad kruisbestuiving door insecten plaats? De mannelijke bloemen hebben meeldraden waarop het stuifmeel zich bevindt. Ze liggen verborgen in buisvormige bloemen met vijf driehoekige bloemkronen. In het midden van de buisbloem wordt het stuifmeel door een knotsvormige veegstijl naar boven geduwd. Deze veegstijl steekt buiten de bloemen uit. Deze bloemen produceren nectar.
De vrouwelijke bloemen hebben stampers en vormen geen nectar. Je zou denken dat insecten alleen belangstelling hebben voor de mannelijke bloemen omdat daar nectar te halen valt. Daar komen ze in aanraking met het stuifmeel van de plant. Maar als ze geen bezoek zouden brengen aan de vrouwelijke bloemen omdat daar geen nectar is dan kan er geen kruisbestuiving via insecten plaatsvinden. Wel via de wind.
Daar heeft Groot hoefblad iets op gevonden! De plant is – zoals eerder opgemerkt – tweehuizig. Dus planten met alleen maar vrouwelijke bloemen zonder nectar en dus niet aantrekkelijk voor insecten. Alhoewel….. Dat is niet helemaal waar. De bloemen groeien in trossen of als een pluim. In het centrum van de hoofdjes bevindt zich één of slechts een paar bloempjes met een sterk verwijde, vijfslippige top die ook de mannelijke bloempjes kenmerken. Deze bloempjes produceren geen stuifmeel maar wel nectar. Zo wordt insecten een loer gedraaid en worden ze toch verleid om ook de vrouwelijke bloemen te bezoeken.
Groot- en Klein hoefblad behoren, net als Speenkruid, tot de eerst bloeiende planten in het voorjaar. Daarom staan ze sterk in de belangstelling van insecten. Die hebben nog weinig keus. Vroeg vliegende bijen, hommels, zweefvliegen en b.v. de citroenvlinder bezoeken de planten graag.
Op de pagina’s Stadsplanten van Amersfoort proberen wij vooral aandacht te geven aan planten die algemeen voorkomen in een bepaalde tijd van het jaar. Dat geeft de grootste kans dat de beschreven plant eenvoudig op dat moment gevonden kan worden in de eigen omgeving. Daarnaast melden wij uiteraard ook vondsten van bijzondere, zeldzame planten.
Joop de Wilde
