Vuurdoorns: evergreens vol winterkost

Tot een eeuw geleden was januari traditioneel de maand van afzien voor onze vruchteneters. Van onze inheemse flora hebben dan alleen Hulst, Klimop, Maretak en Wilde liguster nog vruchten. De toenemende populariteit van wintergroene tuinplanten heeft daar verandering in gebracht. De Rozenfamilie draagt het meeste bij aan een gevarieerder wintermenu. Veel ‘evergreens’ uit deze familie verwilderen. Mogelijk omdat de vruchten rijpen in een periode waarin er verder weinig te oogsten valt.

Neem de Vuurdoorns. Hun wetenschappelijke naam Pyracantha is heel goed gekozen. In het Grieks betekent ‘pyr’ vuur: een verwijzing naar de kleur van de steenvruchten. En ‘acanthos’ is Grieks voor doorn. Daar zitten de takken inderdaad vol mee. In ons land verwilderen vier soorten Vuurdoorns met bijbehorende cultivars (zie onderstaande tabel).

	Takdoorns	Blad	Steenvruchten	Oorsprong
P. atalantioides	zwak ontwikkeld	3-7 cm lang, elliptisch tot ovaal, top stomp	koraalrood, rechtop, 5-7 mm diameter, vanaf november	China
P. coccinea cv Kasan met rode bessen cv Telstar met rode bessen	sterk ontwikkeld	2-4 cm lang, ovaal, top spits	rood, rechtop, 7-8 mm diameter, vanaf september	Zuid Europa,       West Azië
P. crenulata	sterk ontwikkeld	2-5 cm lang, spatelvormig, top spits of stomp met tophaar	oranje-rood, rechtop, 6-8 mm diameter, vanaf oktober	Himalaya
P. rogersiana cv Flava met gele bessen cv Dart’s Red met rode bessen cv Golden Charmer  met oranjegele bessen	sterk ontwikkeld	1-4 cm lang, spatelvormig, top stomp	geel tot rood, hangend, 5-9 mm diameter, vanaf september	China

Stadsmerels zijn topconsument van steenvruchten van Vuurdoorns uit tuinen. Furieus wordt ‘de eigen’ Vuurdoorn jaarrond tegen passanten verdedigd. Momenteel vanwege de vruchten. Maar er zijn nog meer voordelen. Het dichte bladerdek met scherpe takdoorns biedt in het voorjaar volop nestgelegenheid. En eten voor de pasgeboren kuikens: in het blad overwinteren rupsen van de Vuurdoornvouwmot (Phyllonorycter leucographella) die in het voorjaar verpoppen.

Bladmijnen (links) en adult van Vuurdoornvouwmot – foto’s: Philippe Vanmeerbeek en Friedmar Graf

Vuurdoorns uit plantsoenen zijn populair bij trekvogels. Er was de afgelopen maanden te weinig eten voor Pestvogels in het hoge noorden. Daarom zijn deze vogels nu in ons land te vinden. Vruchten van Vuurdoorns hebben hun warme belangstelling.

Blad, vruchtvlees en zaden van Vuurdoorns bevatten blauwzuur dat de spijsvertering bevordert. Om die reden blijven zaden van Vuurdoorn niet lang in een vogelmaag. Eenmaal uitgepoept dragen de kiemplanten bij aan stads- en bosvergroening.

Opslag van Vuurdoorn in Rotterdam en Exloo – foto’s: Dick Hoek en Jeroen Keukendeur