Keihard door: ijzerhard

Geplaatst op door
Bloem stijf ijzerhard

In Breda valt het in 2023 op, dat stijf ijzerhard (Verbena bonariensis) op talloze plaatsen opduikt in de stad. Het heeft ongetwijfeld te maken met de warmere zomers en wellicht ook met de meer veelvuldige toepassing van de plant in tuinen en plantsoenen. Beide vormen natuurlijk ook een zichzelfversterkend effect. Stijf ijzerhard is een plant die onverwisselbaar is met andere planten of het zou moeten zijn met de nieuwkomer blauwe verbena (Verbena hastata). De bloeiwijzen zijn echter nogal verschillend: stijf ijzerhard bloeit in een kenmerkende tuil. De bloemen staan dicht op elkaar in een voornamelijk horizontale schikking. Bij blauwe verbena staan de bloem in een aar: vertikaal gerangschikt langs de steel. Blauwe verbena is overigens nog niet gesignaleerd in Breda. Zodra dat gebeurt moeten we hem direct melden: het is een invasieve exoot!

Stijf ijzerhard op een veilige plek voor de borstel.

Stijf ijzerhard is een uitstekende plant voor vooral vlinders die je er dan ook vaak op ziet. Stijf ijzerhard is afkomstig uit Zuid-Amerika en vanaf 1975 aanwezig. Er is ook een inlandse ijzerhard (Verbena officinalis).

Deze plant heeft de bloemen in een ijle aar en ze zijn ook al door de kleur, bleeklila, niet opvallend. Heukels beschrijft de plant als zeldzaam en aan kalk gebonden. Dat klopt ook wel met de waarnemingen in Breda. We zien de plant op een geluidswal waar schanskorven kalkhoudend gesteente bevatten en langs halverharde paden met kalkhoudend puin.

ijzerhard op geluidswal

Voor de de term ‘ijzerhard’ is de meest aannemelijke verklaring dat de zeis er bot van werd door de taaie, ijzerachtige hardheid van de stengels. De soortaanduiding ‘officinalis’ verwijst naar het vroegere gebruik in de geneeskunde. Er is niet veel effectieve geneeskrachtige werking aangetoond van deze plant. Wel is er veel documentatie over magisch gebruik en dan vooral als liefdesdrank. Daarover raakte men vroeger niet gauw uitgepraat. De soortaanduiding ‘bonariensis’ verwijst naar Buenos Aires: een plant afkomstig uit Zuid-Amerika. Tenslotte betekent de soortaanduiding ‘hastata’ van de blauwe verbena: ‘speervormig’. Waarschijnlijk verwijzend naar het blad.

bloem van ijzerhard

Naschrift

Rutger Barendse schreef: “Er is een op stijf ijzerhard gelijkende soort gevonden in Nederland: Verbena incompta. Daarnaast zijn nog andere Verbena-soorten verwilderd aangetroffen.’ Zie: https://old.waarneming.nl/familie/view/10149?genus=Verbena

Over Aad van Diemen

Biografie Na een studie Sociale wetenschappen enige tijd werkzaam geweest als onderzoeker en docent. Daarna tot het pensioen als beleidsmedewerker Sociale Zaken bij de gemeente Rotterdam. Van jongs af aan met de verrekijker op stap voor vogels. Daarna ook planten, paddenstoelen en bijen, wespen en dagvlinders. Een dag in de week werk ik als conservator bijen en wespen in het Natuurmuseum Brabant. Ben bestuurslid IVN en natuurgids bij die club en bij SBB. Verder was ik eindredacteur, medeauteur en medefotograaf van het boek ‘Stadsplanten van Breda’ dat een paar jaar geleden is uitgebracht.