Groot hoefblad: één plant, twee gezichten

^{Groot hoefblad, de witbloeiende populatie}

In het Enschedese kilometerhok dat ik in 2023 inventariseerde voor Floron bevinden zich twee stadsvijvers die hemelsbreed op ongeveer een halve kilometer afstand van elkaar liggen. Op de oevers van beide vijvers groeit Groot hoefblad (Petasites hybridus), een naaktbloeier. Naaktbloeiers zie je niet zo vaak. Het zijn planten die eerst hun bloemen ontwikkelen en pas later hun bladeren. Maar er is nog iets anders dat opvalt aan Groot hoefblad. De bloeiende exemplaren op de oever van de ene vijver zien er heel anders uit dan die op de oever van de andere vijver. Het lijken wel verschillende soorten. Of is Groot hoefblad misschien een plant met twee gezichten?

De bloeiwijze

Groot hoefblad hoort tot de Composietenfamilie, een grote familie van planten met een bijzondere bloeiwijze. Composieten hebben hoofdjes waarop veel kleine bloemetjes staan. Bij Groot hoefblad vormen die bloemhoofdjes een soort toorts bovenaan de stengel en daar zitten nou net ook de verschillen tussen de planten bij de twee vijvers. De planten op de oever van de ene vijver hebben hoofdjes met witte bloemen. Een halve kilometer verderop staan bij de andere vijver hoofdjes roze te bloeien. De vorm van de toortsen is ook niet helemaal hetzelfde en als je goed kijkt zie je dat de hoofdjes met bloemetjes er ook heel verschillend uitzien.     

_{Groot hoefblad, de rozebloeiende populatie}

Tweehuizig

De oplossing van dit raadsel ligt in de tweehuizigheid van Groot hoefblad. Tweehuizig wil zeggen dat er planten zijn met alleen vrouwelijke bloemen en planten met uitsluitend mannelijke. Bij de ene vijver groeit een populatie vrouwelijke planten van Groot hoefblad, bij de andere vijver staan de mannelijke. Omdat de mannelijke en vrouwelijke planten nogal van elkaar verschillen, zijn ze lang voor twee aparte soorten gehouden en hadden ze zelfs verschillende namen. Tussilago petasites was de naam van de mannelijke plant en Tussilago hybrida die van de vrouwelijke.    

_{Bloemhoofdjes van een vrouwelijke plant}

Voortplanting

Vrouwelijke bloemen van Groot hoefblad hebben stampers en bevatten weinig nectar. In het centrale deel van de het bloemhoofd van de vrouwelijke planten bevinden zich ‘mislukte’ mannelijke bloemen zonder meeldraden, maar die wel nectar produceren. Alleen vanwege deze ‘mislukte’ bloemen worden ze door bestuivende insecten bezocht. Het eiwitrijke stuifmeel van de echte mannelijke bloemen is het meest gewild en de bloemen worden dus druk bezocht. Als een mannelijke en een vrouwelijke populatie zich in elkaars directe nabijheid bevinden kunnen insecten zorgen voor de bestuiving. Groot hoefblad kan zich dan geslachtelijk voortplanten via zaden. Is de afstand tussen de populaties te groot dan heeft Groot hoefblad een andere optie. De plant kan zich ook vegetatief voortplanten. Dit gebeurt onder de grond. Daar zitten de wortelstokken die voor uitlopers zorgen waaruit nieuwe planten kunnen groeien. Deze wijze van vermeerdering blijkt bij Groot hoefblad de meest voorkomende vorm.  

_{Bloemhoofdjes van een mannelijke plant}

Insecten en vogels

Groot hoefblad lijkt de insecten niet echt nodig te hebben voor zijn voortplanting, zoalang de plaats waar hij staat niet wordt vernietigd. Andersom is de plant voor veel insecten wel erg belangrijk. De bloemhoofdjes van Groot hoefblad zijn al vroeg in het voorjaar een belangrijke voedselbron voor bijen, hommels, zweefvliegen en vlinders. Als de planten zijn uitgebloeid, groeien de bladeren verder door tot een enorme bladmassa en krijgt Groot hoefblad een andere functie. Het grote bladerdek is dan voor vogels een ideale schuilplaats.  

Joop de Wilde schreef eerder over Groot hoefblad op 21 mei 2023:

https://www.stadsplanten.nl/wp-admin/post.php?post=16754&action=edit