Flora van hoog niveau: dakvlieders

Geplaatst op door

Topattracties

Groene daken zijn in de mode en een must. Beplante daken zijn hard nodig in tijden van klimaatsverandering. Ze reguleren neerslag, droogte, hitte en binden fijnstof. Het plantendek houdt regenwater vast, buffert dit, verkoelt. Bij heftige regens zorgt dat voor minder wateroverlast. Mooi is dat zonnepanelen op ‘frisse’ groendaken beter presteren: met minder hitte is er meer rendement. De vegetatielaag is ook ideaal voor het binnenklimaat van gebouwen: warmte-isolerend in de winter, verkoelend in de zomer. Met vegetatiedaken ontwikkelt zich een nieuwe, stedelijk leeflaag met een specifieke plantengroei op hoog niveau en een nieuw floristisch fenomeen: ‘dakvlieders’.

Zonnige vetkruiden

Groendaken hebben de toekomst en daarmee zonnige sedums; de vetkruiden. Een heel regiment – circa 20 soorten in getal – wordt toegepast. Ze floreren er onder extreme, sterk wisselende omstandigheden; vervlechten zich tot compacte zoden. De plantjes zijn zonbestendig en verdragen waterschaarste. De opgezwollen blaadjes, met waterreserves, zijn omgeven door een beschermende, overdag geheel afsluitende waslaag. Op de warmste momenten blijft de verdamping beperkt en de blaadjes dik en sappig. Met deze eigenschappen beschutten ze zichzelf, alsook het dak. Op sedumdaken staan naast inheemse vetkruiden allerlei nieuwe introducees. Er is veel variatie in bloemkleur en bladtint, met een rijke schakering aan geel- en roodtinten. Het hele spektakel belandt ook op straat. Vanuit de hoogte waaieren ze als dakvlieders uit over de stenige laagvlakte; starten er succesvol een tweede leven.  Voor Muurpeper, Wit- en Zacht vetkruid, Tripmadam, allemaal inheems, levert dat een flink surplus op. Het laatstgenoemde duo – eerder exclusief voor het rivierengebied – beleeft daarbij een stedelijke doorbraak. Van de nieuwe sedums is vooral Spaans vetkruid een hit. In bijna al onze steden is ze als straat- en muurbewoner in opkomst.

Spaans vetkruid is een stedelijke nieuwkomer. die veel weg heeft van Wit vetkruid. Kenmerkend zijn de blauwgroene bladkeur en rode middennerf op het kroonblad.

Sedumsoorten op daken … die toenemend verwilderen:

Geel            ►   Muurpeper, Zacht vetkruid, Tripmadam, Kamtsjatka-vetkruid, Driebladvetkruid

Wit              ►   Wit vetkruid, Spaans vetkruid

Roodroze   ►   Roze vetkruid, Kleine en Gewone spinraghuislook

Muurpeper is volledig toegerust voor het stadsleven. Het is geen modieuze verschijning, maar een aloude, succesvolle overlever, die heerst op zonnig steen. Het plantje soleert massaal in schrale plantsoenranden; vult de voegen van plaveisels en barsten in asfalt. Met gemak neemt dit vetkruid steenglooiingen, kan het domineren in grindbedden en op kale spoorweg-, haven- en industrieterreinen. Daarnaast is Muurpeper een vaste verschijning op oude, droge muren; vaak boven op muren, maar ook op de flanken daarvan. Muurpeper heeft de bijnaam het Eeuwig leven. In Flora Batava (1800) komt dat imago in een observatie tot leven: “omtrent 15 dagen had ik eenige takjes voor myn herbarium onder de pers gehad … ’t geen ik te veel had, wierp ik naar buiten. Na 3 of 4 dagen aan de lucht blootgesteld, was ik ten uitersten verwonderd te ontdekken dat dezelfde planten, die zo langen onder de pers verpletterd en verdroogd waren geweest, niet alleen weder begonnen te herleeven, maar dat zelfs de bloemknoppen, die nog niet gebloeid hadden, open gingen.”

Nieuwe straatjuwelen

Naast vetkruiden, is er een groeiend pakket aan dakplanten, voor meer bloemrijke uitstallingen. Die verkassen eveneens, dalen neer, bereiken de verharde onderwereld. Het zijn fraaie aanwinsten, nieuwe straatjuwelen, die voor veel floristen onverklaarbaar, uit het schijnbare niets opkomen. Maar de bron is nabij, met een blik omhoog te ontwaren. Neem Kleine mantelanjer, haar straatvertoningen zijn steevast aan dakvlieders te danken. Een dakschouw is bij mij nu routine. Zo weet ik dat Oranje havikskruid vanaf het dakterras van mijn buurman onze woonbuurt heeft verrijkt. Eenzelfde weg gingen Muizenoortje, Blaassilene, Blauw zwenkgras, Gewoon fakkelgras, Hoofdjes- en  Steenanjer. En .. er zit meer aan te komen. Het totale dakflora-sortiment en alles wat daaraan wordt toegevoegd is rijp voor de straat.

Over Ton Denters

Natuur zit in mijn hart en hoofd, en dan met name wilde planten. Al in 1985 maakte ik mijn gang naar het Nationaal Herbarium; werkte daar aan de Atlas van de Nederlandse Flora. Daarna ging als (stads)ecoloog aan de slag. In de loop der tijd werd ik meer en meer de ambassadeur van stadsplanten en startte in een tijd dat veel floristen urbane gebieden links lieten liggen. De stedelijke flora is voor mij fascinerend, en het bestuderen levert steeds weer nieuwe, boeiende informatie op. Ik zet dat graag op papier. In 2004 resulteerde dat in de Veldgids Stadsplanten. In het tijdschrift Planten (Floron) verzorg ik nu een rubriek die nieuwe stedelijke planten belicht. Op twitter deel ik het meest actuele nieuws: @urbane_natuur.