Waarom Eikenmos grijzer is in de stad

Woon je in een stad op of rond de Veluwezoom, kijk dan eens goed naar de korstmossen op de eikenbomen. Grote kans dat je Eikenmos (Evernia prunastri) vindt. Een struikvormige soort met afgeplatte takjes met stompe uiteinden. De kleur van Eikenmos varieert van grijs tot groen. Samen met Laurens Sparrius van Floron en studenten zoeken we uit waarom dat zo is.

Rianne van Deelen, voormalig student aan Radboud Universiteit, vergeleek de kleur van Eikenmos in natuurlijk en stedelijk gebied. Eikenmos bleek grijzer in de stad en groener in de natuur. Anne Selten, studente bij Hogeschool Arnhem Nijmegen, voerde chemische analyses uit. Hoe grijzer de kleur, hoe minder usninezuur ze in het Eikenmos aantrof.

De functie van usninezuur onderzocht Anne ook. Ze stopte daarvoor versgeplukt Eikenmos van verschillende kleuren in borrelglaasjes. Vervolgens deed ze er een korstmosbegrazend slakje bij. De slakjes had ze eerst laten vasten. De uitgehongerde slakjes aten wel van grijs Eikenmos maar lieten het groene links liggen. Met een hoge concentratie usninezuur houdt groen Eikenmos slakken op afstand. Maar grijs Eikenmos, dat minder van deze afweerstof bevat, lukt dat niet.

Blijft de vraag waarom Eikenmos in de stad minder usninezuur produceert dan in de natuur. Aedan Lamers, student aan Universiteit Leiden vond het antwoord door de snelheid van reproductie te meten. Het lijkt erop dat grijs Eikenmos sneller groeit en meer nakomelingen produceert dan groen Eikenmos.

In een stad worden eikenbomen zelden oud. En veel korstmosetende slakjes vind je er ook niet. Wellicht dat Eikenmos daar op anticipeert. Door minder in de productie van afwerend usninezuur te investeren, houdt grijs Eikenmos meer energie over voor voortplanting. Waar dat goed voor is kun je mogelijk zien op locaties waar veel Eikenbomen sneuvelen door stadsvernieuwing. Grijs Eikenmos overleeft daar tijdelijk op verweerde hardhouten paaltjes in afwachting van nieuwe aanplant. De Leidse student Levi Duijst en Hidde Hereijgers van Hogeschool InHolland gaan dit het komende jaar verder onderzoeken.