Voorspelbare en onvoorspelbare gazonplanten

Geplaatst op door

Een gazon, zo’n grasveld dat ze meer dan tien keer per jaar maaien, is niet de biotoop waar ik verwacht mijn plantensoortenlijst enorm uit te breiden. De meeste bloemplanten houden het daar niet uit omdat ze al worden onthoofd voor ze tot bloei komen en anders wel voordat ze vrucht zetten. Toch loop ik er bij een inventarisatie altijd wel even overheen. Daarvoor zijn twee redenen: typische gazonplanten en verrassende gazonplanten.

Een plant kan zich tot gazonsoort ontwikkelen als hij er tegen kan om gemaaid te worden. Het helpt als je kruipt en bloeistengels vormt die onder de maaibalk blijven, zoals Penningkruid. Alternatieve strategie is een rozet waaruit je bloeistengels omhoog stuurt, zoals Smalle weegbree. De bladeren en knoppen overleven dan in ieder geval de maaibeurt. Een derde strategie is om ook in minivorm te kunnen bloeien, zoals Brunel. Als een gazon niet meer gemaaid wordt verdwijnen de typische gazonplanten omdat ze dan lichtgebrek krijgen door de hoger opschietende planten.

Gevlekte rupsklaver (Medicago arabica) Deze leuke soort treffen we regelmatig aan in grasvelden in de stad. Of deze velden ook echt als gazon beheerd worden weet ik niet zeker, maar zijn kruipende groeivorm maakt hem wel een geschikte kandidaat om te overleven.

Typische gazonplanten

Een gazon levert vrijwel altijd extra soorten op voor mijn inventarisatielijst omdat sommige soorten daar nou eenmaal hun favoriete biotoop hebben. Draadereprijs (kruiper), Madeliefje (rozet), Brunel (klein) en Zachte ooievaarsbek (klein) zijn van die typische gazonsoorten. Maar ook Hondsdraf, Witte klaver, Gewoon biggenkruid, Kruipende boterbloem, Vijfvingerkruid, Smalle weegbree, Gewone hoornbloem en Gewone rolklaver weten zich vaak in gazons te handhaven. Ook kijk ik altijd uit naar Tijmereprijs.

Madeliefjes zijn makkelijk te spotten want die bloeien het hele jaar door, terwijl Draadereprijs een echte voorjaarsbloeier is. Gelukkig zijn veel gazonsoorten, ook als ze niet bloeien, prima te herkennen, zoals de matjes met kleine ronde gekartelde blaadjes van de Draadereprijs en de eivormige iets behaarde tegenoverstaande blaadjes van Brunel.

Vier typische gazonplanten, steeds boven de bloeiende en daaronder de vegetatieve versie van dezelfde soort. Van links naar rechts: Draadereprijs (Veronica filiformis); Madeliefje (Bellis perennis); Brunel (Prunella vulgaris) en Zachte ooievaarsbek (Geranium molle).

Verrassende gazonplanten

En dan die tweede reden om gazons aandacht te geven bij een plantenjacht: ook gazons kunnen je verrassen met een soort die je nog niet kent of daar niet verwacht. Ton Denters schreef in 2017 over nieuwkomer Graslobelia. Vorig jaar vond Adviesbureau Van der Goes en Groot tot hun stomme verbazing het zeer zeldzame Kruipend Moerasscherm in een gazon in Rotterdam-Zuid. Zelf werd ik recent twee keer verrast door Gewone waternavel in een gazon; ik kende die soort alleen van nattere plekken die in de winter onder water staan.

Alle drie de verrassingssoorten hebben wel duidelijk gazonpotentie: ze kruipen en houden hun bloeistengels kort; Gewone waternavel gaat zelfs zo ver dat hij de bloemen onder zijn bladeren verstopt.

Gewone waternavel (Hydrocotyle vulgaris) in het recent gemaaide gazon op het terrein van een school in Rotterdam.

Kortom genoeg redenen om als florist ook naar kortgeschoren gazons te kijken, zeker als ze vochtig zijn.

Over Willemien Troelstra

In 2009 pakte ik het inventariseren van wilde planten op. Sinds 2011 ben ik districtscoördinator voor FLORON in Zuid-Holland Zuid en organiseer ik excursies, cursussen en avonden. In 2014 startte ik de Rotterdamse Florawerkgroep. Iedere veertien dagen inventariseren we een km hok in Rotterdam. Wilde planten zijn mijn hobby; daarnaast ben ik duurzaamheidsadviseur bij stichting Stimular.