Geelrode naaldaar in 1 oogopslag
Begin jaren 90 was Geelrode naaldaar (Setaria pumila) nog een zeldzame plant met een opvallende verspreiding. Hij was her en der gevonden als adventief en had in Nederland een cluster van waarnemingen in en rond steden zoals Nijmegen, Eindhoven, Amsterdam. Of het toen al kwam door de aandacht voor grassen van lokale floristen die daar alle mogelijke hoekjes op wilde flora onderzochten en zich toen al stadsfloristen mochten noemen is de vraag, maar dat lijkt waarschijnlijk.
Na de jaren 90 nam Geelrode naaldaar in ieder geval een flinke vlucht en veroverde ook de buitengebieden en dan in eerste instantie vooral akkerranden met gewassen als Biet en Maïs. Vervolgens kon hij ook in verstoorde wegranden een plek vinden. Eenieder die ziet hoe vaak wegranden opengelegd worden om er nieuwe kabels in te verwerken, beseft ook dat dit heel wat ruderale planten een kans zal geven en ook heeft gegeven. Inmiddels is in ieder geval Geelrode naaldaar een vrij algemene plant met een landelijk, op uurhokniveau bijna dekkende verspreiding. In België is dat zeker ook het geval in Vlaanderen.
Zo rond 1990 heb ik relatief lang gezocht naar deze naaldaar en telkens weer de algemenere Groene naaldaar met rodere naalden onderzocht op de, in de Heukels’ Flora destijds, beschreven kenmerken. Ik deed vervolgens wat twijfelachtige determinaties maar toen ik de plant eenmaal écht vond, begreep ik dat al mijn eerdere pogingen vergissingen van een beginneling waren. Dat is geen verwijt aan andere beginnelingen of de flora, maar geeft eigenlijk grotendeels het probleem weer dat iets ‘zelf ontdekken’ en herkennen als beperkende factor heeft, dat het wel ergens te vinden moet zijn. Daar is gelukkig nu geen gebrek aan.
Ondanks zijn duidelijk toegenomen verspreiding en veel beter beschikbare afbeeldingen en info, wordt Geelrode naaldaar toch nog wel eens ten onrechte gemeld. Dat blijkt dan bijvoorbeeld uit de tegenwoordig zeer snel te maken foto’s met pocketcamera’s of smartphones. De roodachtige kleur van de naalden, in botanische termen borstels genoemd, wordt relatief veel als beste onderscheidend kenmerk gebruikt en dat is helaas niet altijd onderscheidend. Ook de Groene naaldaar kan rood gekleurde borstels hebben. Deze naalden zijn echter nooit zo fel oranje als bij Geelrode. Maar zeker zo rond oktober -nu dus!- vervaagt bij beide soorten de kleur iets en kan het qua kleur meer op elkaar gaan lijken.
De vruchtjes, of beter gezegd aartjes, van naaldaren vallen erg gemakkelijk uit, maar ook als er toch nog maar een paar te vinden zijn is het onderscheid duidelijk. De aartjes van Geelrode naaldaar zijn namelijk opvallend groot; de meeste rond de 2 mm. Ze zijn gemiddeld groter dan Groene naaldaar. Ook staan ze mooi in rijen boven elkaar waardoor de aar een iets kantig uiterlijk krijgt, terwijl bij Groene naaldaar de aartjes dichter opeen en wanordelijk geplaatst lijken te zijn en de aar in omtrek rond lijkt te zijn. Vaak heeft dit ook tot gevolg dat de aar bij Groene naaldaar iets meer gekromd is. Bij de variatie major van Groene naaldaar is die kromming ook extra uitgesproken. De aar is bij die variatie ook nog langer en breder.
Het aantal borstels onder het aartje, die blijven zitten in de aar en tot ver in de winter zichtbaar zijn, is verschillend tussen beide naaldaren. Ook dit bepaalt waarschijnlijk in belangrijke mate de plaatsing van de aartjes. Geelrode naaldaar heeft namelijk per aartje meestal meer dan vier, zelfs tot 12 en Groene naaldaar minder dan vier. Dit zorgt ervoor dat de rijen bij Geelrode naaldaar verder uiteen staan.
Toch, na al deze details, wil ik vooral meegeven dat de Geelrode naaldaar eigenlijk gewoon in één oogopslag te herkennen valt en zeker nu de plant algemeen is geworden; bijna net zo algemeen als Groene naaldaar, is het heel gemakkelijk geworden ze eens naast elkaar te houden. Kijk vervolgens naar vergelijkende foto’s, bijvoorbeeld hier mooi weergegeven op Waarneming.nl en het kan bijna niet misgaan. De details van hierboven zullen je nog meer zekerheid geven.
