Roest op straat
Dit voorjaar begonnen mij steeds vaker oranje vlekken op te vallen bij enkele soorten stadsplanten. Het ging om klein kruiskruid (Senecio vulgaris) en gestippelde klaverzuring (Oxalis debilis). De oranje vlekken blijken te worden veroorzaakt door schimmels uit de groep van roesten. Dit zijn schimmels die behoren tot de Basidiomyceten, waartoe ook onze paddenstoelen gerekend worden. Roesten zijn schimmels met een ingewikkelde levenscyclus. Omdat de weblog over planten gaat volgt hier slechts een zeer bescheiden samenvatting van het leven van een roest. Deze schimmels zijn zogenaamde ‘obligate’ parasieten, dat wil zeggen dat ze hun levenscyclus niet kunnen voltooien zonder een geschikte gastheer. Sommige roesten doen aan waardplantwisseling. Bijvoorbeeld de beruchte perenroest heeft naast een perenboom ook een jeneverbes nodig om uiteindelijk te overleven. Zo’n cyclus kan uit wel vijf verschillende stadia bestaan; in elk stadium wordt een ander type sporen gevormd.
Klein kruiskruid is één van de meest algemene stadsplanten. Het is een onaanzienlijk plantje. Zie ook de bijdrage van Joop de Wilde van 19 februari 2018 op deze weblog. Bijna niemand snapt dat ik dat plantje in de door mij geadopteerde boomspiegel ongemoeid laat. Maar zo’n heel gewoon plantje heeft soms wel iets heel bijzonders. Op verschillende plekken in Breda zag ik in de meimaand exemplaren met oranje woekeringen. Het bleek duidelijk om een roest te gaan. Om 100% zeker te zijn van de soort moet je toch echt een specialist zijn. Na raadpleging van ‘Roesten van Nederland’ van Termorshuizen & Swertz (2011) gok ik op Puccinia lagenophorae. Deze roest is van oorsprong inheems in Australië en is in 1961 voor het eerst in Europa (Frankrijk) waar genomen De Nederlandse naam is Australische composietenroest. In 1972 werd deze soort voor het eerst waargenomen. Nu komt hij vrij algemeen voor. Voor zover bekend heeft deze roest voor een cyclus maar één waardplant nodig.
Gestippelde klaverzuring is vanaf het begin van deze eeuw aan het inburgeren in onze steden. Het gebied van oorsprong is Zuid-Amerika en is ingevoerd als tuinplant. De soort is goed te onderscheiden van andere roze-bloeiende klaverzuringsoorten door de aanwezigheid van oranje stippen op de onderzijde van het blad, verspreid of alleen langs de rand. Het gebruik van een loep is aan te bevelen. Mocht je met je blote oog vanaf een meter al oranje vlekken zien dan kan er heel goed sprake zijn van roest. Hoogstwaarschijnlijk gaat het hier om Puccinia oxalidis, klaverzuringroest.
Deze roest heeft twee verschillende waardplanten nodig heeft voor het voltooien van de levenscyclus. Dat geldt vooralsnog alleen voor Noord-Amerika; twee stadia komen daar voor op Berberis-soorten en de andere drie op een aantal Oxalissoorten.
In Europa komt klaverzuringroest alleen voor op gekweekte klaverzuringsoorten. Kennelijk zijn er het hele jaar Oxalisplanten of onderdelen ervan, aanwezig waarop de schimmel zich kan handhaven.
Voor alle duidelijkheid: op ‘onze’ witte klaverzuring (Oxalis acetosella) komt deze roest niet voor.
Met dank aan Aad Termorshuizen.
