Muurschotelkorst
Twee straten van mijn huis begint een wijk die in de 60-er jaren gebouwd is. Waar dus ook de stoepen al ruim 60 jaar geleden zijn aangelegd. Op de stoeptegels die daar liggen zijn andere soorten te zien dan in de straten van andere buurten. Hoe komt dit? De samenstelling van het beton waaruit de stoepstenen zijn gemaakt is bepalend voor de soorten die er op groeien. Beton is een mengsel van cement, zand, grint en water. De hoeveelheid kalk die daarin zit is afhankelijk van de herkomst van de ingrediënten en kan dus wisselen.
Wat in het Van Riebeeckkwartier in Hilversum het meest te zien is, zijn de lichtgroene cirkels van de Muurschotelkorst (Lecanora muralis). Heel plat is dit korstmos en in ronde schijven op de grond vastgehecht. Soms is van de cirkel alleen vaag de buitenrand te zien, soms groeit hij in concentrische ringen. Meestal zijn het gevulde cirkels die groengrijs van kleur zijn. Dit korstmos heeft voorkeur voor kalkrijke horizontale plaatsen zoals stoepen of de bovenkant van muren.
Groeiwijze
Korstmossen zijn aangepast aan extreme omstandigheden. Midden op de stoep is het milieu blootgesteld aan veel zon. In deze rustige wijk komen geen drommen mensen langs. Dat heeft dit korstmos de kans gegeven zich jarenlang uit te breiden. De cirkel begint klein, wordt langzaamaan groter, tot de rand van de tegel is bereikt. Steeds is te zien dat de Muurschotelkorst de kleine spleet tussen de ene en de volgende tegel niet kan overbruggen. Deze ruimte is meestal gevuld met een heel klein beetje aarde waar een miniplantje als Liggende vetmuur of een mos zich heeft gevestigd. Ik heb ook wel eens gedacht dat de stoepstenen bij werkzaamheden tijdelijk zijn weggehaald en dat de stratenmakers bij het terugleggen niet de puzzelstukjes korstmos bij elkaar gezocht hebben. Maar nergens zijn structuren te vinden die ‘overgestoken’ zijn.
Op plekken waar wat groen uit de tuinen overhangt groeit geen korstmos. Hier is het vochtiger en de stoep groen van de mossen. Bij de ingang van het winkelcentrum zijn ook grijsgroene cirkels te zien. In dit geval geen korstmossen maar platgelopen kauwgum.
Een korstmos bestaat uit twee organismen die samenwerken. Dat wil zeggen dat ze in symbiose leven. In het geval van een korstmos betreft het een schimmel en een alg. De schimmel zorgt voor bescherming tegen de extreme omstandigheden en dient voor de stevigheid, de alg kan met zijn bladgroen suikers maken. Zo kunnen ze samen overleven.
Voortplanting
Korstmossen hebben verschillende strategieën om zich te verspreiden. Brokjes korstmos kunnen afbreken van de isidiën. Dat zijn een soort uitstulpingen van het lichaam van een korstmos. Of kluwen schimmeldraden kunnen samen met cellen van de alg uit het thallus ontsnappen. Deze sorediën worden als korrels verspreid.
Naast deze twee vormen van vegetatieve voortplanting bestaat er ook geslachtelijke voortplanting. In de vruchtlichamen, apotheciën genoemd, worden sporen van de schimmel gevormd. Zodra de sporen door de wind of op een andere manier verspreid zijn en ergens terecht gekomen zijn, moet snel de juiste alg helpen om een korstmos te vormen.
Op de stoep in mijn straat die dateert uit 1900, is de Muurschotelkorst nergens te zien. Bovenop het muurtje naast de voordeur groeit een zeer dunne vlek korstmos: de Grijsgroene steenkorst (Lecidella scabra). Een soort die op oude muren van kalkarme baksteen te vinden is. En als laatste heb ik ook de korstmos op de tuinbank bestudeerd: het is Bosschildmos (Flavoparmelia caperata).
De winterperiode is heel geschikt om op pad te gaan op zoek naar mossen en korstmossen. Zij blijven jarenlang op dezelfde plaats en worden nauwelijks beïnvloed door de seizoenen.
Bronnen:
Website BLWG, Bryologische en Ligenologische werkgroep
ObsIdentify
Verspreidingsatlas.nl
Hans Martin Jahns: Elseviers Gids van varens, mossen en korstmossen
